A apertura do Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía en 1990 supuxo a creación dun museo de arte moderna e contemporánea en España a nivel internacional, aínda que non foran poucos as avatares sufridas pola edificación ata chegar a tal fin.
A primeira fundación do Hospital San Carlos, que agora alberga o Museo, é atribuída ao rei Felipe II, que no século XVI, centralizou neste lugar todos os hospitais que estaban espalladas na Corte. No século XVIII, Carlos II decidiu unha nova fundación, ao resultar as instalacións insuficientes para a cidade. O actual edificio foi deseñado polos arquitectos José de Hermosilla e Francisco Sabatini , sendo deste último a gran parte da obra.
En 1788, tras a paralización das obras pola morte de Carlos III, o edificio foi ocupado para asumir a función para a que foi construído, como hospital, aínda que o edificado non fose máis que un terzo do proxecto de Sabatini.
Desde entón, sufriu diversas modificacións e adicións ata que, no ano 1965, o hospital é pechado, pasando as súas funcións a ser feitas pola Cidade Sanitaria Provincial. E capaz de sobrevivir a varios rumores de demolición e, a través dun decreto real de 1977, é declarado Monumento Histórico-Artístico, asegurando a súa supervivencia.
En 1980 comeza a restauración do edificio, conducido por Antonio Fernández Alba; en abril de 1986 abriu o Centro de Arte Reina Sofía, utilizando os niveis 0 e 1 do antigo hospital como salas de exposicións temporais. A finais de 1988, José Luis Íñiguez de Onzoño e Antonio Vázquez de Castro executarían as últimas modificacións, entre as que hai que salientar especialmente as tres torres de vidro e aceiro, deseñadas coa colaboración do arquitecto británico Ian Ritchie.
O Museo, Organismo Autónomo dependinte do Ministerio de Cultura, foi creado polo Real Decreto 535/88 de 27 de maio de 1988, con sede no Hospital de San Carlos de Madrid e cos fondos artísticos que no seu día estiveron integrados no Museo Español de Arte Contemporáneo. O 10 de setembro de 1992, As súas Maxestades D. Juan Carlos e a raíña Sofía, inauguraban a Colección Permanente do Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, que ata o momento recibiran só exposicións temporais. A partir de entón quedaría constituído en auténtico museo, cos cometidos de gardar, mellorar e amosar os seus fondos artísticos; promover a concienciación e o acceso do público á arte contemporánea nas súas diversas manifestacións; facer exposicións de nivel internacional, e aplicar actividades de adestramento, ensino e asesoramento en relación ao seu contido, segundo establecido no seu Estatuto.
A extensión
O desenvolvemento continuo do Museo nas súas coleccións, actividades, servizos e número de visitantes, fixo que os responsables da institución fixeran estudos sobre a posibilidade de aumentar a súa superficie, culminando en 2011 coa construción do novo edificio polo arquitecto Jean Nouvel, inaugurado en setembro de 2005. O seu proxecto, ademais de responder ás necesidades presentadas polo Museo, foi localizado no barrio cunha clara vocación de transformar o entorno urbano. Coa creación dunha praza pública -que xorde a partir da xestión de novos edificios e da fachada sudoeste do actual Museo-, tornouse en un espazo da e para a cidade.
Os novos espazos representan un aumento de máis do 60% da superficie do edificio antigo (51.297 m²), que pasou a ter 84.048 m2. O Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía dispón así dun espazo de exposición privilexiado.
